Een tijdje terug kwam ik een bericht tegen waarin iemand deelde vorige week even een flinke burnout te hebben gehad. De persoon in kwestie was zó moe geweest dat niets meer lukte. Gelukkig was het na een paar dagen flink slapen over.
Natuurlijk is het super vervelend om zo moe te zijn dat er niet meer uit handen komt, maar van een burnout was hier (gelukkig) geen sprake. In deze blog neem ik je mee in de fasen van burnout aan de hand van een metafoor: Een elastiek.
Ontspannen
Je elastiek hangt lekker te bungelen. Je voelt je relaxed en je kunt gemakkelijk meeveren met wat er ook op je pad komt. Dit is ontspannen. Het is niet heel ingewikkeld om je in deze staat van zijn gelukkig te voelen. Al zou het gebungel van je elastiek ook om kunnen slaan. Langdurig zó ontspannen zijn zou kunnen omslaan in verveling. Een gebrek aan uitdaging en te veel herhaling in je dagen en weken zijn ook niet goed voor een mens. De zogezegde bore-out ligt op de loer. Dit syndroom moet niet onderschat worden, de klachten zijn namelijk net zo serieus als bij overspannenheid of burn-out.
In dit artikel ga ik verder niet in op bore-out. Ontspannen is goed voor je, zolang je jezelf af en toe maar kan (laten) uitdagen.
Stress
Hoe fijn het ook mag klinken, zo’n bungelend elastiek, op een enkeling nagelaten krijgt iedereen vroeg of laat te maken met stress. Stress hoort bij het leven en komt in vele vormen. De meest bekende vorm van stress is waarschijnlijk de werk-gerelateerde stress. Stress die bijvoorbeeld veroorzaakt wordt door een hoge werkdruk.
Maar wat dacht je van pijn, ziekte, overtuigingen, zorgen, verwachtingen, eindeloos scrollen, verantwoordelijkheden en junkfood? Stress is overal, en helaas hebben we niet op álles evenveel invloed. Nou is met stress an sich niet zoveel mis. Ons lichaam is prima in staat om kortdurende stress op te vangen. Onder invloed van hormonen maak je snel wat meer energie vrij, waardoor je verder kunt met je leven.
Als je lekker in je vel zit, gemotiveerd en energiek bent en plezier hebt in je werk kun je dus prima met stressvolle situaties dealen. Waar nodig zet je zonder problemen een extra tandje bij – Het elastiek kan gemakkelijk meeveren.
Langdurige stress
Als stress langer duurt, bijvoorbeeld door een toenemende werkdruk, kan het klachten gaan opleveren die in deze fase vaak niet worden herkend. Regelmatig overwerken, pauzes overslaan en werk mee naar huis nemen lijkt een nieuwe normaal geworden, maar hoe hard je je best ook doet – het werk komt niet af.
Piekeren en slechter slapen zorgen voor vermoeidheid en verminderde concentratie, waardoor je nóg harder je best moet doen. Het elastiek staat langdurig op spanning en er ontstaan zorgen of je dit zo wel vol kunt houden. Je bent toe aan rust, maar de wil is in deze fase vaak sterker. Langzaam raak je vermoeid, krijg je steeds vaker hoofdpijn, wordt je lontje iets korter en heb je steeds vaker het gevoel dat je achter de feiten aan loopt. Je voelt je geleefd.
Opladen lukt in deze fase bijna niet meer, je gebruikt daardoor structureel teveel energie. Alle energie die je lichaam onder invloed van met name adrenaline aanmaakt gaat op aan je constante status van ‘aan’ staan. Ontspannen, je elastiek even laten bungelen, is er niet meer bij. Je gaat liever nog even door.
Overspannen
Na een tijdje worden de signalen steviger. Meer en meer voeren klachten als hoofdpijn en pijnlijke, stijve spieren in nek, rug en schouders de boventoon. Concentreren wordt steeds moeilijker, je raakt snel overprikkeld door bijvoorbeeld geluiden en je geheugen laat je regelmatig in de steek. Een kort lontje, heftige emoties en vermoeidheid zijn kenmerkend voor deze fase. Mensen die overspannen zijn geven vaak aan dat de tranen erg hoog zitten, ze huilen om het minste of geringste. Dat ze wel inzien dat ze iets te veranderen hebben, maar simpelweg niet weten hoe.
Nog harder werken, pijnstillers slikken tegen lichamelijke ongemakken en je sociale leven stil leggen lijken een oplossing. Vakkundig worden de signalen van overspannenheid genegeerd en bezorgdheid van anderen wordt weggewuifd. Het elastiek staat te lang op spanning, alle rek is er uit. Je bent overspannen.
burnout
De diagnose burnout kan (door een arts) worden gesteld als deze klachten langer duren dan zes maanden en vermoeidheid sterk op de voorgrond staat. Functioneren doe je eigenlijk niet meer en je voelt je volledig uitgeput. Er hoeft maar iets te gebeuren het elastiek breekt. Je lichaam heeft zo hard aan de noodrem getrokken dat zelfs de simpelste dingen zoals aankleden, een boek lezen of eten koken niet meer lukken.
Burnout raken wordt door veel mensen beschreven als keihard tegen een muur lopen. Een muur die je tot dat moment niet zag. Zoals hierboven beschreven worden stress-gerelateerde klachten vaak niet (h)erkend. De meeste mensen die uiteindelijk burn-out raken hebben nooit zien aankomen dat het hen zou overkomen. Sterker nog, ze hadden je niet geloofd als je ze vooraf had gewaarschuwd.
Voorkomen is beter dan genezen
Mensen die langdurig stress ervaren, overspannen of burn-out raken hebben vaak een aantal gedeelde kenmerken. Een groot verantwoordelijkheidsgevoel bijvoorbeeld, maar ook een enorme motivatie om te streven naar perfectie, het vermogen om zichzelf weg te cijferen en onwijs behulpzaam zijn. Op zich geen foute eigenschappen, mits ze niet problematisch worden.
Uiteraard doe je er goed aan om zo vroeg mogelijk aan de bel te trekken als je tekenen van langdurige stress vertoont. Een elastiek op spanning is immers gemakkelijker te herstellen dan een geknapt elastiek. Hoe tijdiger je stress leert herkennen en leert hoe je er effectief mee om kunt gaan hoe beter. Dat wil niet zeggen dat herstellen van burnout niet mogelijk is, het kost alleen meer tijd.
Coaching bij stress en burnout
Je hoeft het niet alleen te doen. Ik weet dat je dat gewend bent, maar ik hoop dat je met dit artikel inzicht hebt gekregen in de valkuilen die daarbij komen kijken. Herken je je in de bovenstaande beschrijvingen? Neem dan eens contact op om het hier samen over te hebben. Vrijblijvend bied ik je een half uur van mijn tijd aan om samen met jou te kijken naar jouw specifieke situatie en geef ik je handvatten waarmee jij aan de slag kunt om de stress de baas te blijven. Boek hier jouw gratis inzicht-sessie.